Coğrafi Keşifler Sebep ve Sonuçları Nelerdir,En Önemli Coğrafi Keşifler Hangileridir?
Coğrafi Keşifler Nedir?
Özellikle İslam ve Hristiyan dünyasını karşı karşıya getiren, Coğrafi keşifler denilen hal, 15. ve 16. yüzyıllar arasında gerçekleştirilmiştir. Avrupalılar doğrulusunda oluşturulan bu keşifler, ana gaye olarak yeni ticaret yollarının keşfedilmesi, yeni okyanusların bulunması ve yeni kıtaların meydana çıkartılması hedeflerını taşımaktadır. Bu keşiflerin coğrafya konusu ile ilgili yeni merakları barındırmasının yanısıra bir de bilimsel yönden yeni keşiflerinin heyecanını bulundurduğu bilinmektedir.
Coğrafi keşifler ilk olarak 14. yüzyılın ilk haftalarında Ceneviz kökenli ve Fransız kökenli gemiciler doğrulusunda yapılmıştır. Afrika kıyılarına doğru ve Atlantik okyanusu kıyılarına doğru açılmaya başlayan gemiciler, coğrafi keşifleri yapan ilk şahıslar olarak adlandırılabilme mertebesine oturmuşlardır. Onların gerçekleştirdikleri bu geziler neticesinde Azor adaları ve Kanarya adaları keşfedilmiştir.
Coğrafi keşiflerin sebepleri
Özellikle Avrupa’daki kültür yapısının ve Hristiyanlık dininin yayılmak istenmesi
Aynı zamanda Pusulanın tasarlanmış bir yapıya ulaştırılması
Bilime parelel olarak , Avrupa’da coğrafi bulguların gittikçe geliştirilmesi
Süreç içinde gemicilerin kendilerine mesleklerinde uzunca vakit tecrübe kazandırması
Denizlerde hakim olan Portekiz ve İspanyol krallıklarının gemicileri kıymetli madenlere ulaşabilmeleri adına yüreklendirmeleri
Osmanlının elinde olmasından dolayı , Avrupa’nın kendisinde bulunmayan İpek yolu, Baharat yolu vb. zenginliklere ulaşabilmek adına kısa ve daha ucuz yollar araması
Deniz ulaşımının tasarlanmış bir yapıya ulaşması
Her gün yeni bir şeyler öğrenildiği amacıyla bundan sonra dünya çapında daha çok yerin tanınmak istenmesi
Sanayi inkılabının gerçekleştirilmiş olması sebebiyle yeni ham madde ve piyasa arayışlarına girilmesi
Coğrafi keşiflerin namacıylaleri bu kadar açıkken, ilk kez 1492 senesinde Kristof Kolomb bu hedefler uğrunda yolculuğa çıkmış ve Amerika kıtasına ulaşmıştır. Bu çabası tamamiyle daha kısa ve ucuz yoldan Asya kıtasına ulaşma hali olmuştur. Kendisinden sonra Portekiz asıllı gemizi Bartolomeu Dias, Ümit Burnu’nu keşfetmiştir. Arkasından Vasko Dö Gama, bu noktadan daha da ileriye giderek Hindistan’a ve Hint Okyanusu’na ulaşmıştır.
Portekiz asıllı Del Kano ve Macellan ise, dünyanın etrafını dolaşarak geçebilmiş şahıslar olmuşlar ve bu gezileri onlara dünyanın şeklinin yuvarlak bulunduğunu söyleyebilme olanağı tanımıştır. Venedik asıllı gezgin Marco Polo ise Asya’da yaptığı bütün gezileri döndüğünde anlatarak Avrupa halkının doğuda yer alan uygarlıkları tanımasını sağlamıştır.
Coğrafi keşiflerin amaclari
Coğrafi keşiflerin amacıları olacak halleri maddeler halinda sıralarsak detaylı olarak şu şekilde tanımlamak olası olmaktadır;
Coğrafya bilgisinin gelişmesi : Orta Çağ vakitlerında Avrupa halkının coğrafya konularında bilgi srandardı gerektiğince düşüktü. Hatta Avrupalılar dünyanın şeklini dümdüz zannetmekteydiler. Dünyanın ortasında Kudüs’ün bulunduğuna, güneyinde kaynar suların bulunduğuna ve kuzeyinde de buzulların bulunduğuna düşünce getirmişlerdir. Bununla beraber doğuda Kaf dağlarının bulunduğunu ve bu dağların gerisinde cinlerin yaşadığını, batıda ise sayısız yapıdaki bir denizin bulunduğuna inanmışlardır. Tabi bütün bu bulgular Haçlı seferleri ve sonrasındaki oluşturulan gezilerle; seyyahların anlatmış bulunduğu hikayeler kapsamında Avrupalıların konular ile ilgili bilgi srandardı gerektiğince artmış ve daha çok şey öğrenmek amacıyla çaba göstermişlerdir.
Bütün bunlara ek olarak Ticaret yollarının Müslümanlarda bulunması : O dehemmiyetlerde İpek yolu Çin’den başlayarak Hazar Denizi’ne doğru devam etmekte ve buradan iki değişik yöne ayrılmaktaydı. Kuzeyde kalan kısım Kırım limanlarına kadar uzanırken güneyde kalan kısım Karadeniz’den devam ederek İstanbul’a kadar ulaşmaktaydı. Diğer mühim olan yol Baharat yolu ise Hindistan’dan başlayarak güneyde İskenderiye’ye uzanmakta ve kuzeyde Suriye’deki limanlara kadar devam etmekteydi. Bu bahsedilen bütün bölümler bu yolların Osmanlıların elinde olmasından dolayı kazanç elde edilemediğinden mecburen yeni yolların ve kazanç hallerinın peşine düşülmüştür.
Pusulanın tasarlanmış olması : Çinliler doğrulusunda ilk kez meydana çıkartılan pusula, Haçlı seferleri gerçekleştirildikten sonra Avrupa’ya da geçmiştir. Kristof Kolomb, pusulanın asli yanlışı olan sapma açısını düzelttikten sonra yön kaybetme hali da ortadan kalkmış ve bu halden sonra rahat rahat okyanuslarda gezme talihi yakalamışlardır.
Ticaret yollarının Müslümanlarda olması : Hazar denizinde iki kola ayrılan İpek yolu, kuzey doğrultuda Kırım limanlarını kapsarken güney doğrultuda Karadeniz kıyılarından İstanbul’a gelmekteydi. O dehemmiyetler en mühim ticaret yolu olmasından ve Müslümanların denetimini sağlamasından dolayı yeni keşifler yapılma gereksinimi hissedilmiştir.
Gemicilerin daha yürekli olması : Orta Çağ vakitlerında meydana çıkan pek çok hurafeler gemicileri ilk vakitlerde keşif gerçekleştirmekten alıkoymuştur. Bu hurafeler Atlas okyanusunun bölgeında gemileri çekmekte olan bir girdap bulunduğuna yönelik ve bu sularda gezinen gemicilerin kesinlikle zenci olacağına yönelik hurafeler olmuştur. Fakat vakitle Doğu tarafıyla olan temaslar geliştikçe ve coğrafi bulgular arttıkça bu tip inançlar ortadan kaldırılabilmiştir.
Gelişmiş gemicilik sanatı : Coğrafi keşifler yapılmadan evvelce ülkelerin denizlerde kullandıkları kadırgalar tekrardan tasarım edilerek beş direğe sahip otuz metre uzunluğunda büyük gemiler inşa edilmiştir. Gemilerin tekrardan bu tiplerde baştan üretilmesi, okyanus gezilerinde daha sağlam araçlara sahip olunmasını ve daha sağlam yolculuklar yapılmasını sağlamış bulunmuştur.
En mühim coğrafi keşifler nelerdir?
Tarih sahnesinde oluşturulan mühim coğrafi keşifler şu şekilde özetlenebilir;
Baharat yolu : Hindistan’dan başlamak üzere Irak üzerinden Suriye limanlarına gidilebilen, bunun yerine Kızıldeniz yolu ile evvelce Süveyş’e oradan Akabe’ye gidilebilme ve sonrasında da kara yolu ile İskenderiye’ye ulaşılabilen yol olma özelliğini taşımaktadır.
İpek yolu : Öncelik ile Çin’den başlanarak Hazar denizinin kuzeyinden ve güneyinden geçerek Trabzon limanlarına ve Kırım limanlarına ulaşmış malların buradan Avrupa’ya ulaşması sağlanmıştır.
ilk keşiflerin 14. yüzyılda Afrika sahillerine ve Atlantik okyanusu sahillerine hem Cenevizli gemiciler doğrulusunda hem de Fransız gemiciler doğrulusunda yapıldığı bilinmektedir. Bu ilk keşiflerle beraber hem Kanarya adaları hem de Azor adaları keşfedilebilmiştir.
Bunun sonrasında 1492 senesinde Kristof Kolomb tarih sahnesinde çok büyük bir ismim atarak Amerika kıtasının keşfedilmesini sağlamıştır. Bu keşfin sonrasında kaşiflere bir yüreklilik gelmiş ve fazlası kaşif denizlere düşerek yeni dünyalara açılmaya çalışmıştır. Bu girişimlerin neticesinde Bartelmi Diyaz denilen Portekiz asıllı gemici Ümit Burnu’nu bulmuştur.
Ümit Burnu’nun keşfinden sonra Vaskö dö Gama adlı kaşif Ümit Burnu’nun etrafından dolaşarak Hindistan’ı ve Hint Okyanusu’nu keşfedebilmiştir. Son olarak da Del Kano ve Macellan’dan dünyanın etrafını dolaşarak dünyanın yuvarlak bulunduğu gerçeğini meydana çıkartan isimler olarak konuşmak olasıdür.
Coğrafi keşiflerin sonuçları
Yapılan coğrafi keşifler her şeyden evvelce dünya tarihine bakıldığında pek çok dini, ekonomik, siyasi ve sosyal değişiklıklar yaratmıştır. Bu halde da keşiflerin evrensel bir boyutta olmasından konuşmak olasıdür.
Coğrafi keşiflerden sonra Avrupalılar keşfettikleri her yerde yeni sömürgeler kurmuşlardır. Eski ticaret yolları ehemmiyetini kaybederek yeni ticaret alanları oluşturulmaya başlanmıştır.
Atlas okyanusundaki limanlar ehemmiyet kazanmaya başlamıştır.
Keşfedilen yeni bölgelardan Avrupa’ya bol miktarda gümüş ve altın gdolayılmesine; bunun dışında çok miktarda değişik hammaddelerin taşınmasına da sebep olmuştur.
O dehemmiyetlerde ticaretle uğraşmakta olan burjuva katagorisi amacıyla zenginlik ve piyasa srandardı gerektiğince artmış, yeni mamüller kendilerine satış amacıyla ideal bölge bulmuştur. Bu hal istikbal dehemmiyetlerde Sanayi Devrimi’nin gelişmesi amacıyla de bir zemin olmuştur.
Hristiyanlık çok daha çok ülkeye yayılmış bulunmuş, fakat bununla beraber bilim de ilerlediğinden kiliseye olan sarsılmaz itimat sarsılmış duruma gelmiştir.
Yeni keşfedilmiş alanlara diğer ülkelerden pek çok şahıs gelmiş ve kalıcı olarak yerleşmiş, bunun neticesinde da Avrupa’daki medeniyetlerin ve kültürlerin yayılması sağlanmıştır.
Keşiflerle artan refah srandardı, Rönesans hareketlerinin de başlamasına zemin hazırlamıştır.
Coğrafi keşiflerin Osmanlı Devleti’ne etkisi nelerdir ?
Akdeniz limanlarındaki ticaretin azalmasıyla Osmanlı devletinin de otomatikman ticari konulardaki gelirleri azalmıştır.
Avrupa bölgesinin Osmanlı Devleti’ne bağlılığı azalmıştır.
Bu halin olumsuz etkisinin önüne geçebilmek amacıyla Hint Okyanusu’nda Portekizlilerle savaşsa da avantaj kuramamıştır.
Osmanlı topraklarında ticaretle uğraşmakta olan bölgelerde ekonomik hal gerektiğince zayıflamış bulunmuştur.
Bütün bunlardan sonra Osmanlı Akdeniz limanlarının devlete olan gelirini tekrardan canlandırmak adına Avrupa devletlerine pek çok kapitülasyon verilmiştir,ancak bunlarında pek faydası olmamıştır.
